Geluk van het genoeg, pleidooi voor soberheid

Gelukkige jeugd

Pierre Rabhi werd rond 1930 geboren in een oase in het zuiden van Algerije. Het  was gelegen in de droge Sahel-zône aan de noordrand van woestijn de Sahara. Destijds woonde hij in een kleine dorpsgemeenschap van boeren en ambachtslui  die naar Westerse begrippen straatarm was. Er was nauwelijks gebruik van geld. Alles wat ze nodig hadden maakten ze en verbouwden ze zelf. wat ze te veel hadden werd onderling geruild met iemand die ergens te veel van had. Achteraf ervoer hij dat ze rijk waren, doordat ze relatief zorgeloos waren, feitelijk niets te kort kwamen en gelukkig omdat ze met al hun vezels verbonden waren met de grond waarop ze leefden.

Koloniale invloed

Algerije was destijds een Franse kolonie. De machthebbers hadden eerder hun eigen belang voor ogen dan het lokale belang. In Frankrijk was de industriële revolutie begonnen en de geldeconomie ontstaan. Er ontwikkelde zich een eenzijdige vorm van vooruitgangs-denken. De samenleving ontwikkelde zich steeds meer als een consumptiemaatschappij, waar alsmaar meer geproduceerd moest worden en steeds meer producten verkocht moesten worden. Winstmaximalisatie werd steeds belangrijker. Iedereen streefde naar meer bezittingen en rijkdom. De aarde moest steeds meer grondstoffen en brandstoffen leveren om de machines aan te drijven, schepen te laten varen en treinen en auto’s te laten rijden. Omdat het moederland onvoldoende grond- en brandstoffen had, werden deze uit de koloniën gehaald. Er werden mijnen aangelegd en de dorpelingen werden verleid om lekker veel geld te verdienen door steenkool te gaan delven. Het bracht een ernstige ontwrichting met zich mee. De prettig rustige gang van zaken in het dorp werden grondig verstoord. Heel veel ambachtswerk verdween. Veel boeren werkten niet meer op het land, maar ongezond diep onder de grond. De samenhang en de binding met de grond verdwenen. Er ontstond een totale ontwrichting en vervreemding van de samenleving. De meeste winkerltjes en ambachten verdwenen en kleine boertjes konden zich niet meer handhaven.

Moderne maatschappij

Tot zijn verbijstering zag Pierre dat de maatschappij een eigen dynamiek had gekregen. Alles gaat in een stroomversnelling naar steeds meer, steeds groter, steeds sneller, meer winst, meer competitie. De mensen zijn winaars en nemen alles wat te pakkern is of ze zijn losers en vallen af aan de onderkant van de samenleving. Er zijn enkele mensen die waanzinnig veel geld en macht verwerven en het gros blijft in relatieve armoede ver achter. Het is een dynamiek die een natuurwet lijkt te zijn geworden. Iedereen holt dezelfde kant op. Het onderwijs en alle maatschappelijke organisaties lijken eraan mee te werken.

Verhuizing naar Frankrijk

Pierre Rabhi verliet zijn geboorteland en ging naar Frankrijk om er te studeren. Hij raakte ontgoocheld door de religie en door de revolutionaire ideologieën. Pierre bezinde zich en kwam tot de overtuiging dat de ontwikkeling van de mensheid op een dood spoor zit. Als de ontwikkeling zo door gaat raken de grondstoffen en de brandstoffen totaal uitgeput. Een alsmaar groeiende economie is een absolute onmogelijkheid. Hij besloot zich uit ‘de beschaving’ terug te trekken en vestigde zich als boer in de Franse Ardèche. Hij ontwikkelde zich daarnaast tot schrijver en bioloog en ging nadenken over hoe het dan wel zou moeten.

Bezinning

Pierre vond het ernstig, dat de mensen los waren komen te staan van de natuur, waaruit we immers voortkomen en deel van blijven uitmaken. Hij wilde niet terug naar de oude tijd maar wist zeker, dat we het denkbeeld van alsmaar uitdijende economie en consumptie tot staan moeten brengen. Hij vindt dat we ons terug moeten naar de essentie van het bestaan en dat we matigheid en soberheid dienen te betrachten. We moeten ophouden met roofbouw plegen op de aarde. Deze ontwrichting vond niet alleen plaats in Algerije maar overal op de aarde.

Oplossing

Pierre stak de handen uit de mouwen en is daadwerkelijk als kleine boer aan de slag gegaan. Hij werkte daarmee harmonisch samen met de aarde, zonder gebruik van kunstmest, pesticiden en andere aan de aarde vreemde stoffen. Hij is ervan overtuigd dat het boerenbedrijf op duurzame, ecologische en biologische grondslagen uitgevoerd dient te worden. Dan wordt uitputting en vergiftiging van de aarde voorkomen en is een gezonde kringloop en continuïteit verzekerd. Als de mens zich bezint op zijn essentie en wat werkelijk van belang is, zal hij minder veeleisend zijn en veel meer waardering krijgen voor kwaliteit. De mens wordt dan rustiger en zal absoluut gelukkiger worden.

Aan de slag

Pierre nam verantwoordelijk en is gaan schrijven over zijn bevindingen en denkbeelden en ging overal lezingen geven in binnen- en buitenland. Hij ging voorlichting geven en boerenbedrijven opzetten in ontwikkelingslanden zoals Mali, Senegal, Tunesie, Burkina Faso en Kameroen. Zo wil hij de agro-ecologie verder helpen verspreiden.

Hoop

Al tientallen jaren zijn ook andere denkers en werkers tot soortgelijke conclusies gekomen. De antroposofen vonden al voor 1900 dat de landbouw in overeenstemming met de natuur moet plaatsvinden. Binnen hun denkbeelden over de samenhang van materiële en geestelijke wereld, ontwikkelden zij naast denkbeelden over onderwijs, psdychologie, gezondheidszorg, bouwen, kunst, religie, etc. ook de bio-dynamische landbouwmethode. Al voor 1970 ontstond het denkbeeld van kleinschaligheid en de MeMo gedachte van Mens en Milieuvriendelijk Ondernemen. In 1969 ontstond de eerste ecologische woon- en werkgemeenschap de Hobbitstee in Wapserveen.

In Boxtel werd op de ‘Kleine Aarde’ uitgeprobeerd hoe je in harmonie met de omgeving woningen kunt realiseren, gewassen kunt verbouwen, energie besparen en duurzaam opwekken. Sietz Leeflang experimenteerde er met techniek en hoe werktuigen met hand- en voetkracht zijn aan te drijven binnen ‘Dertien Ambachten’. Er ontstonden veel natuur- en actiegroepen zoals Natuurmonumenten, de provinciale landschappen, Milieudefensie, Greenpeace, en nog radicalere groepen zoals Sea Shepherd.

Groen-Links ontwikkelde het idee van ‘consuminderen’ en later ontstonden Mens en Spirit en  de Partij voor de Dieren’ die nog veel verder wil gaan met respect voor dieren, waarbij ze niet zomaar respectloos geëxploiteerd worden. Daarnaast werden ook de vredesbeweging en het werken aan ontwikkeling van Derde Wereldlanden en een mondiale eerlijke verdeling van macht, kennis en inkomen. Het is verheugend dat steeds meer politieke partijen proberen tegemoet te komen aan de zorgen op gebied van omgang met de aarde en haar schatten.

Het boek van Pierre Rabhi helpt ons om goed tot ons te laten doordringen wat er met de aarde aan het gebeuren is. Het helpt ons, om ons te bezinnen en grotendeels op onze schreden terug te komen. We doen er goed aan om niet meer te wachten, maar een omslag te maken in ons denken, willen, voelen en handelen

Tekst door: Jos Korthout