Dezer dagen van het jaar leven we toe naar Dodenherdenking en Bevrijdingsdag. Er dringen ongemakkelijke zaken naar de oppervlakte. We zijn in de laatste Wereldoorlog niet alleen bezet en onderdrukt geweest. Er werden ook Joden, Roma, Sinti en homo’s uit de samenleving verwijderd en vermoord. De krachtigen onder hen, moesten eerst nog keihard werken onder de slechtst denkbare omstandigheden, waaraan ze bezweken en anders alsnog werden vermoord in een vernietigingskamp.
Enkele weken geleden hoorde ik tijdens het literair café in Woudrichem Hildo van der Steen spreken over de Joodse familie Ossedrijver, die ook uitgemoord werd. Hun zoon hebben ze tijdig kunnen onderbrengen bij een pleeggezin. Maar hij kwam er pas na zijn 60e achter, dat hij eigenlijk een Jood was. Hij was verbijsterd. Zijn identiteit is altijd verborgen geweest achter zijn nieuwe achternaam. De gedachte achter het boek is dat het niet mag gebeuren, dat iemand gewoon weggepoetst wordt, zonder een herinnering achter te laten.
Het is al erg genoeg dat er door de eeuwen heen zoveel slachtoffers zijn gevallen in oorlogen en (godsdienst-)twisten. Er waren niet alleen militaire gesneuvelden te betreuren maar ook talloze burgerslachtoffers, waaronder vrouwen en jonge kinderen. Daarbij vonden vaak verkrachting, mishandeling en marteling plaats. Dat is volslagen onaanvaardbaar. Daarom betekent voor mij de dag van 4 mei: treuren om alle slachtoffers van geweld,
en betekent voor mij de dag van 5 mei: vrede en veiligheid voor alle wereldburgers.
Helaas is het onvoorstelbare wel degelijk onder ons midden gebeurd, dat mensen uit de samenleving verwijderd en vernietigd werden. Niet alleen een paar mensen, maar zelfs met miljoenen mensen. Dat mag nooit meer gebeuren. We moeten erop toezien dat de mensenrechten ten alle tijden gerespecteerd zullen worden. Dat kan alleen maar als we ons er diep van bewust zijn, dat zulke dingen kunnen gebeuren in onze samenleving en dat dit niet eens zo heel erg lang geleden is gebeurd. En we moeten voorkomen dat nog eens opnieuw mensen worden gediscrimineerd en opzij geschoven. Daarom is het belangrijk dat we weten wie het zijn, die zomaar weggerukt werden. Dat hun namen bekend zijn. Dat er foto’s van zijn. Dat we weten waar ze gewoond hebben. Dat erover geschreven wordt.
Gelukkig hebben wij een opmerkzame schrijver onder ons midden als Bert van Straten, die erover heeft geschreven in 1993. Hij maakte ons middels zijn boek Mediene Sjtampers duidelijk dat er in onze omgeving ook Joden woonden, die deel uitmaakte van onze samenleving. Dat er mensen bij waren, die gewoon lid waren van de muziekvereniging en de voetbalclub. Sommigen konden zelfs tot de notabelen gerekend worden. Ze zaten in het bestuur van organisaties. Maar de Duitse bezetter wilde hen uit de samenleving verwijderen. Met medewerking van de Nederlandse plaatselijke autoriteiten werden ze overal uitgeknikkerd en mochten nergens meer naar binnen, zelfs niet meer in het café.
Een van hen, Hartog Benjamins, woonde op Kerkstraat 74 in Woudrichem. Hij was een weldoener en nam tijdens de Eerste Wereldoorlog Belgische vluchtelingen op in zijn huis. Maar in 1942 was hij de klos. Hij, zijn vrouw Johanna en hun zoon Jozeph, werden afgevoerd naar Auschwitz en lieten daar het leven. In dezelfde Kerkstraat woonde op nummer 18 Abraham Benjamins met zijn vrouw Berendina en hun zoon Jozeph. Hun huishoudster moesten ze ontslaan omdat ze geen ‘Ariër’ in dienst mochten hebben. Daarom hadden ze kort tevoren de Joodse huishoudster Rosina Herzberger aangenomen. Alle vier zijn in 1942 afgevoerd naar Auswitch.
In Duitsland nam de kunstenaar Günter Demnig zich voor, om al deze vermoorde mensen blijvend terug in de herinnering te roepen. Hij ontwierp ‘Stolpersteine” (struikelstenen). Hij wil voor elk huis waar slachtoffers zijn weggehaald, voor ieder persoon zo’n steen in het plaveisel aanbrengen. Het betreft een klein steentje met een bovenzijde van messing, met daarin gegraveerd: Hier woonde ……., met de naam, geboortedatum, plaats en datum, dat deze persoon is vermoord. Op heel veel plaatsen in Duitsland, maar ook in Nederland en vele andere landen, zijn ze al aangebracht. Nel van As heeft al gerealiseerd dat ook in Werkendam deze stenen liggen op de Hoogstraat waar familie de Vries is weggehaald. Het wordt hoog tijd, dat ook in Woudrichem 4 struikelstenen komen voor het huis op Kerkstraat 18 en 3 struikelstenen voor het huis op Kerkstraat 74.
Ik hoop dat de gemeente, de kerken, de politie, de muziekvereniging, de voetbalvereniging, de ondernemersvereniging, de politieke partijen en alle andere verenigingen, stichtingen en particulieren eraan willen bijdragen dat deze stenen geplaatst kunnen gaan worden, om te willen gedenken en ervoor zorgen, dat zo’n misdaad nooit meer zal gebeuren.
Iedereen die wil bijdragen om de Stolpersteine in Woudrichem te laten aanbrengen kan zijn medewerking kenbaar maken bij mij: j.a.m.korthout@planet.nl of 0183-302931